Yazar/eleştirmen Mina Sergici’den izin alarak, Faruk Haksal’ın yazdığı SANKİ BİR YOL HİKAYESİ adlı romanın değerlendirmesine ve kuru-sıkı eleştirisine sayfalarımızda yer veriyoruz:
AYNEN AKTARIYORUZ:
1. Tematik AnalizAna Tema:
Kitap, temelde bir yol hikâyesi gibi görünüyor, ancak derinlerde bir varoluşsal sorgulama, hayatın anlamını ve insanın kendini bulma çabasını işliyor. Karavan, hem fiziksel bir kaçışın hem de zihinsel ve duygusal bir yolculuğun metaforu olarak kullanılmış.
Alt Temalar:
• Kaçış ve Yüzleşme: Ana karakter Kerem, yalnızlığını, geçmişteki hatalarını ve pişmanlıklarını sorgularken, bir yandan da kendisinden ve toplumun dayattığı kimliklerden kaçmaya çalışıyor.
• Doğu-Batı Çatışması: Kerem’in “Doğu’da atan kalbi ile Batı’yı seyreyleyen zihni” arasındaki gelgitler, bireyin kültürel kimlik arayışını etkileyici bir şekilde yansıtıyor.
• Felsefi ve Toplumsal Eleştiriler: Kitapta, eğitim sistemi, bireysel özgürlükler, toplumsal değerler ve Batılaşma gibi kavramlar sıkça ele alınıyor. Sokrates, Epiktetos, Descartes gibi felsefi figürlerin isimleri bu eleştirilerin derinleştirilmesi için kullanılmış.
2. Karakter Analizi
Kerem:
• Karmaşıklık: Kerem, karmaşık bir karakter. Yaşamdan memnuniyetsizliği, kendini sorgulaması ve geçmişle hesaplaşmaları onun insani yönlerini güçlendiriyor. Ancak bu karmaşıklık, okuyucunun karakterle bağ kurmasını zaman zaman zorlaştırabilir.
• Yalnızlık: Kerem’in yalnızlığı hem fiziksel hem de duygusal bir yalnızlık. Anılarında kaybolması, geçmişe saplanması ve sürekli bir kaçış halinde olması bu yalnızlığı pekiştiriyor.
• Özlem: Özlem, hem bir kişi adı hem de Kerem’in hayatındaki eksiklerin temsilcisi. Özlemin çift anlamlılığı, karakterin duygusal yükünü artırıyor.
Yardımcı Karakterler:
Kitapta Özlem dışında belirgin yardımcı karakterler yok gibi görünüyor. Ancak Özlem’in “tüm özlemleri” temsil etmesi, kitabın metaforik yapısını güçlendiriyor.
3. Üslup ve Anlatım
Anlatıcı:
• Anlatıcının sürekli değişmesi (birinci, ikinci ve üçüncü şahıs geçişleri), yenilikçi ve özgün bir teknik. Ancak bu, okuyucu açısından kafa karıştırıcı ve yorucu olabilir.
• Yazarın, yer yer okuyucuyla doğrudan konuşması, okuyucuyu hikâyeye dahil etmek için etkili bir yöntem, ancak metnin akıcılığını sekteye uğratabilir.
Dil:
• Edebi Zenginlik: Kitap, yer yer şiirsel bir anlatıma sahip. Betimlemeler ve kelime oyunları, metni sanatsal kılıyor.
• Yoğunluk: Felsefi ve tarihi göndermeler, belirli bir entelektüel birikime sahip okuyucular için keyifli olsa da, genel okuyucu için yorucu olabilir.
• Mizah ve Eleştiri: Anlatıma serpiştirilen mizahi ifadeler, yer yer felsefi ve toplumsal eleştirileri hafifletiyor, okuyucuya nefes alma alanı sağlıyor.
Yapı:
• Kitap, belirgin bir olay örgüsüne sahip değil. Bunun yerine, birbirine gevşekçe bağlanmış anılardan, düşüncelerden ve sorgulamalardan oluşuyor.
• Metin, düz bir çizgide ilerlemiyor; zaman ve mekân arasında sıçramalar yapılıyor. Bu durum, postmodern bir anlatıma işaret ediyor.
4. Konuların Derinliği ve Mesajları
Varoluş ve Kendini Bulma:
Kerem’in kampçılık serüveni, kendini bulma çabasıyla doğrudan ilişkili. Kitap, okuyucuya “Yaşamda anlam arayışı nedir?” ve “Kendimizi bulmak için ne kadar uzağa gitmemiz gerekir?” gibi sorular yöneltiyor.
Toplumsal Eleştiri:
• Eğitim Sistemi: Yazar, eğitim sistemini ve onun birey üzerindeki baskısını sert bir şekilde eleştiriyor. “Öğretmen dayağı” metaforu, bu eleştiriyi netleştiriyor.
• Batılılaşma ve Kültürel Kimlik: Doğu-Batı çatışması, kitabın önemli bir bileşeni. Kerem’in Batı’yı idealize etmesi ve Doğu’ya dair eleştirileri, yazarın kültürel kimlik konusundaki düşüncelerini yansıtıyor.
Zaman ve Anılar:
Kitap, geçmiş ve şimdiki zaman arasında gidip geliyor. Anılar, Kerem’in hem kurtulmak istediği bir yük hem de varoluşunun bir parçası.
5. Okuyucu Deneyimi
Avantajlar:
• Derin bir edebi zevk arayanlar için eşsiz bir eser.
• Felsefi ve toplumsal konular üzerine düşünmeyi seven okuyucular için tatmin edici bir içerik.
Dezavantajlar:
• Metnin yoğunluğu ve referans zenginliği, daha sade bir anlatım tercih eden okuyucular için yorucu olabilir.
• Net bir olay örgüsü yerine, düşünce ve anı akışına dayanması, hikâye odaklı okuyucuları zorlayabilir.
7. Genel Değerlendirme
• Hedef Kitlesi: Edebi derinliği ve felsefi sorgulamaları seven okuyucular için uygun bir eser. Daha sade ve net bir anlatı arayan okuyucular için uygun olmayabilir.
• Etkileyicilik: Kitap, hem içerik hem de üslup açısından etkileyici. Ancak bu etki, okuyucunun eserin temposuna ve yoğunluğuna sabır gösterebilmesiyle sınırlı.
• Öneri: Kitap, birkaç bölümle sınırlandırılmış denemeler halinde yeniden yapılandırılabilir ya da olay örgüsü daha belirgin hale getirilebilir.
Bu eser, modern Türk edebiyatında farklı bir soluk yaratmaya aday. Ancak mevcut yapısıyla geniş bir okuyucu kitlesine hitap ediyor. Ve öyle görünüyor ki, okuyucu kitabı seçmiyor; yazar nitelikçe okurlarını seçiyor…